Via/Vea (Avɛma'aserɛ)

PƆSEGA

Via dee ti ba ni gulesɛ ti vea. Via/Vea dela timpika bɔna booŋo so'olum la puan, Via tiŋa la ka kãregɛ, a me kelum ka pɔ'ɛ. Via bii Vea tiŋa wa bo la Yɔregɔ, Luŋum, Zɔkɔ la Nyarega tiŋasuka. Via duma la zo'e zo'e de la Siireba, ti ba ni kaasɛ ba yaaba yu'urɛ tii, "Yaaba Adulego belum Siira" dee ti basɛba me dɛna Nyɛreba dee ti ba ni kaasera ba yaaba yu'urɛ tii, "Yaaba Anaafɔ biisi". Via tiŋa naba yu'urɛ dela, Naba Thomas Azubire II. Iŋa n kã'aseri Via tiŋa nɛreba la za'a dee ti me kelum tara tiŋa la daana ti ba wi'ira ti tindaana la, a yu'urɛ me dela Avɛbiire Nsɔ, iŋa n me sɔi tiŋa la bisera. Via/ Vea tiŋa wa tari la mɔgerɛ ti ba wi'ira e ti Via Mɔgerɛ. Booŋo so'olum la za'a n ga'arɛ, mɔgerɛ ka boi bini n karegɛ paɛ Via mɔgerɛ wa hali la Bɔlega so'olum la za'a, a lagum pa'asɛ mɔgekãra la puan mɛ. Ba tari Via mɔgerɛ la kɔɔra mɛ uunɛ la yuuberɛ, la n bala ti ba makɛ yeti, Pɔgezinyaka kan ele via/vea se'ere n sɔi la, ba kɔɔrɛ la daarɛ woo, dee ti ba me kelum ãgera ko'om wa mɛta yɛa dee me kelum dugera bu bɔ'ɔra bɔlega so'olum tinsi zo'e zo'e ti ba nyuura.

VIA/VEA YIZUTO.

1. Tindaama yizuo.
2. Gɔŋa yizuo
3. Zaŋɔɔsi yizuo
4. Nayire yizuo
5. Tansɛkɔ yizuo
6. Taŋapooren yizuo
7. Kulepɛɛlega yizuo.

Gɔŋa yizuo

Gɔŋa yizuo la le sabesi pu la buyoobi; Atanɛ biisi, Tãbiisi, Akaditi biisi, Vugum biisi la Anambaŋa biisi la ba sɛba.

Leebego zi'a.

Via/vea tari zi'an ti ba lɛɛbera ti ba wi'ira zi'an wa ti da'a. Da'a wa boi la mɔgerɛ la bɔba, dee da'a wa puan me, ba kooseri lɔgerɔ buri buri bini mɛ. Ba kooseri Za'asum buri buri ti ba tara dugera dia la mɛ, ba me kelum kɔɔsa lɔgeyɛɛtɔ bini mɛ yele yele wuu zamatigesi,banaasi, lɛba la ba zo'e zo'e, ba me kelum kɔɔsa zɛvuma'asa buri buri bini mɛ, ba me kelum kɔɔsa ti buuri tuulum lɔgerɔ la zo'e zo'e, ba kooseri daam buri buri yele yele wuu damɔlega la, ba tari nuo tuuma zo'e zo'e bini ti nɛreba zamesera tuuma bini yele yele wuu Gurentam wuka, lɔgerɔ pia la ba zo'e zo'e. Da'a wa diti la dabesa anaasi daarɛ woo, bɔlega dakatɛ la san di tulege dabasa ayi daarɛ ti via da'a wa dita. Da'a wa la yelewɔɔŋɔ da'a la lagum dita la daarɛ ayila. Fu me san kelum paɛ da'a wa puan davoore daarɛ, fu wan kelum nyɛ sɛla woo ti fu bɔta da.

SUKUU DUMA

Vea tari la sukuu duma ba wɛi. Kɔmbibisi sukuu la ti ba wi'ira tii, nɛɛziri sukuu la dela ba tã, Gɔŋa Abayɛta, kulepɛɛlega la taŋapooren. Vea me kelum tara sukuu sɛka ti ba wi'ira tii, pirameri sukuu la ba tã, Vea da'a, kulepɛɛlega la taŋapooren. Vea me kelum tara sukuu sɛka ti ba wi'ira tii, Gee ɛsi ɛsi la ba yi, Gɔŋa Abayɛta la Kulepɛɛlega.

Imma'asum weŋo.

Via tari la imma'asum yikatɛ a yila ti solomiisi wi'iri tii, Clinic la, dee kelum tara zi'an ti ba yagela kɔma la ba yoobi. Ti ba yoobi wa puan, ba tã n mɛ dee ti ba tã me kelum ka mɛ.