Tɔgebiŋemo (Proverb)

Tɔgebiŋemo de la yelesum bɔkerɛ n lile bii n ka niɛ dee ti bu ana wana gi'a gi'a. Bu vuurɛ la yalegɛ mɛ gana tɔgum la n zuni se'em la.

Bisɛ tɔgebiŋemo seto n gã tilen wa. 1.saana ka boti kulega dee yeti zom ka pirɛ wanɛ. 2. Tarema ne bã a buŋa ti ka gã la tiŋa. 3. Fua san yeti a wan lobe fu la kugere, a ne mɛ zi'a. 4. Bua ka zoni taŋa ti ka biire weera. 5.Tareduma bayi ma ka yeeri deon. 6. Saana ka wa'am yidaana kum. 7.Ba ka zoori girika ŋme'era woko. 8. Fua boti la bɛm wuu nini la? 9. Saana n zagesɛ sunseko la a leberi la kuŋɔ puan. 10. Lia n boen ka sɛ'ɛri mɛ. 11. LA san wuŋɛ gooŋɔ Ku wan gagelum 12. Tarema bangole meti la a puuren 13. Butela zuŋɛ a nɛŋa dee ti bagerɛ kelum bɔta bua 14.sumsɔ̃a daana ka nyi'iri bino sore 15. Fɔɔsi tiŋa naba de la fɛkɔ 16. Fua ka kpe'em la a data 17. Fua nɔrekɔ san ma'ɛ, a ne yeti a bɔ mɛ. 18. Na ne pa'asɛ bia mɛ tum ka waam 19. Zube'eo daana n tu kaam la nambua ti bu nyalekɛ. 20. Niiŋa san pugum ɛge zom saazuo la se'em me, a wan kelum sige tiŋa wa nyu ko'om. 21. Kirikiri ka weeri yokum 22. LA san pu'ɛ la wan yese 23. Fu san tara fu dua fu ka bu'uri ka zu'uni 24. Zɔlɔ ka veesi taaba pitum 25.

Tɔgebiŋemo naaŋɔ bii bu aŋa(characteristics of proverbs) 1. Bu vuurɛ la ne lile mɛ. Dagi nɛra woo n wan ta'an bɔkɛ bu kalam 2. Tɔgebiŋemo busebo ne tara la buuri lɔgerɔ tuyi makera taaba ti vuurɛ la bɔna. 3. Bu ne tara la ka'aŋɔ bii zɛregerɛ. Magese wuu; yetɔgum va'am buli la moo. Di vuurɛ de la fum se'em n tari zinnyagerɛ fu va'am wan kɔ'ɔm dena la moo ma'a.

Tɔgebiŋemo sugerɛ/sum yɛla a si'a wana gã tilen wa. 1. Bu tari la ka'aŋɔ bo'ora nɛreba. 2. Bu zameseri la nɛreba yɛm. 3. Bu basɛ ti tɔgum la ne ana la gi'a gi'a dee tara nyɛlum dee ti vuurɛ me bɔna bini. 4. Tu tari bu maala la yɛla